BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNE GİRİŞ
Yazar : Av. Mehmet Toprak
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN TANIM YAPILMASI İHTİYACI
Bulut bilişim sözleşmesine dair gerek mevzuatımızda gerekse doktrinde herhangi bir tanım bulunmamaktadır. Konu hakkındaki çalışmalarda yer verilen tanımların tamamı, konunun teknik işleyişini açıklamakla yetinmektedir. Taraflar arasındaki sözleşme ilişkisinin hukuki niteliğine dair kanaat beyan eden az sayıda çalışmanın bulut bilişim sözleşmesine tanımlamak yerine konu hakkında kaleme alınmış teknik çalışmalardaki tanımları aktarmakla yetindikleri görülmektedir. Oysa bulut bilişim hizmeti sağlayıcısı ile kullanıcısı arasındaki sözleşme ilişkisinin tanımı yapılmadan taraflar arasındaki ilişkinin hukuki niteliğine dair bir kanaate ulaşmak mümkün değildir.
BİLİŞİM SİSTEMİ KAVRAMI
Bilgisayarların hayatımıza girmesinden önce bir metin belgesi hazırlamak için kalemle veya daha gelişmiş bir araç olan daktiloya ihtiyaç duymaktaydık. Aynı şekilde hesaplama yapmak için parmaklarımızı ya da abaküs adı verilen basit ancak harika bir aracı kullanabilirdik. Sunum yapabilmemiz için çizim aletlerine bir kağıda ve cetvel gönye gibi araçlara ihtiyacımız vardı. Bilgisayarın kullanıma girip metin oluşturma, hesaplama yapma ve sunum hazırlama için çeşitli yazılımların geliştirilmesi ile tüm bu işlemler bilgisayarlar kullanılarak gerçekleştirilmeye başlandı. Bu gelişme, bilgi ve iletişim kelimelerinin birleştirilmesi yoluyla türetilmiş olan bilişim kavramının doğuşuna yol açmıştır.
Bilişim kavramı, belirli amaçlarla veri toplanması, özellikle elektronik makineler aracılığıyla düzenli ve rasyonel biçimde işlenmesi, iletilmesi, yayınlanması saklanması ile veriyi bilgi haline getiren işlevleri ve bunları yerine getirecek yöntem aygıt ve sistemleri ve bu sistemlerin toplum ve birey üzerindeki etkileri inceleyen Bilgi Bilimi bilim dalının adıdır.
Verilerin girildiği (girdi), işlendiği (bilgi işlemleri) ve bilgilerin okunabilir, anlamlı kümesinin elde edilebildiği (çıktı), bilgisayarlar ve bilgisayarlarla veri toplayan, depolayan ve bu verileri faydalı bilgi haline getirerek ileten insanlardan oluşan sisteme ise bilişim sistemi adı verilmektedir.
Bilişim sistemleri eskiden (bu gün de halen kullanılan) kalem, daktilo, kağıt, gönye, çizim masası, cetvel ve sonraları hesap makinası ve bilgisayarda yüklü yazılımlarının yerine kullanılabilen bir araçlardan ibarettir. Eskiden farklı araçlar kullanılarak üretilen bilgiler, kütüklere kazınarak, taşlara işlenerek, duvarlara, parşömenlere ve kağıtlara çizilip, basılarak saklanıp görüntülenerek aktarılırken, bu gün bilgisayarlarda yüklü yazılımlar kullanılarak üretilmekte, elektronik ortamda veri olarak tutulmakta ve istendiğinde görüntülenerek aktarılmaktadır.
BULUT KAVRAMI
Bulut terimi, kullanıcı, servis sağlayıcı ve veri merkezinden oluşan karmaşık internet ağının detaylandırılmaya ihtiyaç olmayan kısımlarını gösteren bir sembol olarak doğmuştur.
Küme, yığın gibi yan anlamları da bulunan İngilizce “cloud” kelimesinin Türkçe karşılığı olarak dilimize girmiş olan bulut terimi, veri saklama, işleme, aktarma süreçlerinin gerçekleştirildiği internet alanı olarak da açıklanabilir.
BULUT BİLİŞİM KAVRAMI
Kullanıcıların, veri üretimi, aktarımı, saklanması ve görüntülenmesi süreçlerini gerçekleştirmek üzere internet üzerinden etkileşim kurdukları sunucular üzerinden gerçekleştirmeleri şeklinde ifade edilebilecek hizmet modeline ise İngilizce “cloud computing” karşılığı olarak Türkçe’de “bulut bilişim” adı verilmektedir. Bulut bilişim kavramına pek çok farklı tanım getirmek mümkündür.
Bulut bilişimi açıklamak üzere üretilmiş tanımlar, bulut ve bilişim kavramlarının yukarıda yer alan kısa tanımları ile birlikte düşünüldüğünde, bulut bilişim kavramını, veri üretme, saklama, görüntüleme ve aktarma bilişim süreçlerinin, bağımsız konumlardaki güçlü̈ sunucuların tek bir sunucu gibi birleştirilerek, internet bağlantısı üzerinden kullanıcıların, kişisel bilgisayar, tablet, akıllı cep telefonu gibi cihazlarla her zaman ulaşarak gerçekleştirilmesini sağlayan bir sistem üzerinden gerçekleştirilmesi olarak tanımlayabiliriz.
BULUT BİLİŞİMİN ÖZELLİKLERİ
Bulut bilişim bir teknoloji olmayıp bir hizmet modelidir. Bir hizmet modeli olarak bulut bilişimin özelliklerini:
a.)İnternete bağlanabilen cep telefonu, tablet vd. bir cihazla her yerden ulaşılarak işlem yapabilmeye olanak sağlaması;
b.)Aynı anda birden fazla kullanıcının, hizmet sağlayıcısının işlem yapabilmesine olanak sağlanması;
c.)Kullanıcıların ihtiyaç duydukları işlemci, hafıza, ağ genişliği, ön bellek vd. fiziksel ya da sanal bilgi işlem kaynaklarının müşterek bir kaynak havuzu oluşturularak sunulması;
d.)Müşterek kaynak havuzunun kullanıcı sayısı ve kullanıcıların ihtiyaç duydukları sistem kapasitesine göre orantılı şekilde ve hizmet sağlayıcı personelinin müdahalesine gerek kalmaksızın otomatik olarak paylaştırılarak yani ölçeklendirilerek kullandırılması;
e.)Kullanıcıların, müşterek kaynak havuzundan yararlanıldığı ölçüde ücretlendirilmesinin mümkün oluşu sayesinde kullanıcıların yazılım lisansı, bilişim sistemi kurup işletme maliyetlerine katlanmak zorunda kalmadan, elektrik, su, telefon aboneliğine benzer şekilde ücretlendirilebilmesi;
olarak saymak mümkündür.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE UNSURLARI
Bilişim süreçlerinin, sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan yararlanma ölçüsüne göre belirlenen bir bedelin ödenmesi karşılığında internet üzerinden yürütülmesine olanak sağlanmasını amaçlayan sözleşmelere, bulut bilişim sözleşmesi adı verilir.
Karşılıklı iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olan bulut bilişim sözleşmesinde, servis sağlayıcının borcu bilişim süreçlerinin internet üzerinden yürütülmesini sağlamak olup tüketicinin borcu ise bilişim sistemine dahil bilgi işlem kaynaklarının paylaşımlı kaynak havuzunun müşterek kapasitesinden yararlanma ölçüsüne göre belirlenen ücreti ödemektir.
BİLİŞİM SÜREÇLERİNİN İNTERNET ÜZERİNDEN YÜRÜTÜLMESİNİN SAĞLANMASI UNSURU
Bulut bilişim, tüketici tarafından yürütülecek bilişim süreçlerinin gerçekleştirilebilmesi için ihtiyaç duyulan yazılımların, yazılımların çalışmasını sağlayan işletim sistemi ile sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının internet üzerinden kullanılmasını sağlayan bir hizmet modelidir. Bulut bilişim hizmet modelinde servis sağlayıcının asli edimi, tüketici tarafından yürütülecek bilgi üretimi, veri saklanması, görüntülenmesi, aktarılması olarak sayabileceğimiz bilişim süreçlerinin, internet üzerinden bağlanabilen cihazlarla herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerden gerçekleştirilmesinin sağlamaktır.
YARARLANMA ÖLÇÜSÜNE GÖRE ÜCRETLENDİRME UNSURU
Bulut bilişim hizmet modeli aynı anda çok sayıda tüketicinin bilişim süreçlerini yerine getirebilmeleri için oluşturulmuş bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan ihtiyaç duyulan bilgi işlem kaynaklarının tüketicinin talep ve ihtiyacı ölçüsünde yararlanması üzerine kuruludur. Yani bulut bilişim modelinde her bir kullanıcının, bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan yararlanma seviyesinin ölçülebilmesi mümkündür. Bu sayede, her bir tüketicinin, hafıza, ön bellek, ağ genişliği vd bilgi işlem kaynaklarının müşterek kaynak havuzundan yararlanma seviyelerine göre, tıpkı elektrik, su, telefon aboneliği gibi ücretlendirilebilmesi de mümkün hale gelmektedir.
Uygulamada en çok başvurulan yararlanma ölçütü, hafıza bilgi işlem kaynağından yararlanma seviyesidir. Tüketiciler tarafından bulutta saklanan veri boyutu belirli bir büyüklüğe ulaştığı takdirde bir bedel ödenmesi gerekmekte ve belirli veri boyutları aşıldıkça artan tutarlarda ücretlendirme yoluna gidilmektedir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI
Bulut bilişim sözleşmesinin bir tarafında bilişim süreçlerinin internet üzerinden gerçekleştirmesine olanak sağlanması karşılığı önceden belirlenmiş bedeli ödemeyi taahhüt eden tüketici yer alır.
Sözleşmenin diğer tarafında ise önceden belirlenmiş bedelin ödenmesi karşılığında bilişim süreçlerinin internet üzerinden gerçekleştirilmesine olanak sağlamayı taahhüt eden servis sağlayıcısı yer alır.
Tüketici her zaman için bulut bilişim hizmetinde kullanılan bilişim sistemini kurup işleten asıl servis sağlayıcı ile doğrudan doğruya ilişki içerisinde olmayabilir. Bazı hallerde servis sağlayıcı bulut bilişim sistemi kullandırma ve bilgi işlem hizmetlerini başka başka servis sağlayıcılardan temin ediyor da olabilir. Bilişim süreçlerinin internet üzerinden bilişim süreçlerinin yerine getirilmesinin sağlanması hizmetine aracılar, servis geliştiricileri, servis denetçileri gibi üçüncü taraflar da katılabilir. Ancak her halükarda hizmetten yararlanan tüketiciler için bulut bilişim sisteminin kimin tarafından kurulup işletildiği önem taşımaz. İnternet üzerinden yürütülen bilişim süreçlerinin gerçekleştirilmesini sağlamayı sözleşmenin tüketici tarafına karşı üstlenen taraf bulut bilişim sözleşmesi anlamında servis sağlayıcıdır.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI
SERVİS SAĞLAYICININ ASLİ EDİM BORCU
Servis sağlayıcının, tüketici tarafından bilişim süreçlerinin internet üzerinden bağlanılan herhangi bir cihazla herhangi bir yerden gerçekleştirilmesini sağlama borcu:
Bulut bilişim sisteminin kullandırılması;
Bilişim sisteminin İşler Halde Tutulması Borcu;
şeklinde ifade edebileceğimiz birbirinden ayrılamaz iki alt edimden oluşur.
BULUT BİLİŞİM SİSTEMİNİN KULLANDIRILMASI BORCU
Bilişim süreçleri kapsamında bir bilişim sistemine ihtiyaç duyulur. Bir bilişim sistemi, yazılımlar, bilgi işlem kaynakları ve bunların işletilmesini sağlayan insanlardan oluşur.
Bilişim süreçleri yazılımlar kullanılarak gerçekleştirilir. Yazılımların çalışabilmesi için işletim sistemi adı verilen arka planda çalışan bir başka yazılıma gereksinim duyulur. Bilişim süreçlerinin yerine getirilmesinde kullanılan yazılımlar ister tüketici ister servis sağlayıcı tarafından temin edilmiş olsun tüketicinin yararlanmasına sunulduğu anda bulut bilişim sisteminin bir parçası haline gelir.
İşletim sistemi ve bilişim süreçlerinin yürütülmesi için ihtiyaç duyulan yazılımların çalışabilmesi için işlemci, bellek, hafıza, ağ genişliği vd. bilgi işlem kaynaklarına gerek duyulur.
Bulut bilişim hizmet modelinde, aynı veya farklı yerlerdeki fiziksel ve sanal bilgi işlem kaynaklarının aynı anda birden fazla kullanıcı tarafından yürütülecek bilişim süreçlerin gerçekleştirilmesini sağlayan çeşitli yazılımlar kullanılarak ayarlanması sureti ile paylaşımlı bir bilgi işlem kaynakları havuzu oluşturulması söz konusudur. Yine çeşitli yazılımlar kullanılarak oluşturulan paylaşımlı kaynak havuzunun müşterek kapasitesinden her bir kullanıcının ihtiyacı ölçüsünde, ayrıca talepte bulunmasına gerek olmaksızın otomatik olarak yararlanması sağlanır. Yani bulut bilişim modelinde, bilişim süreçlerinin yürütülmesi kapsamında servis sağlayıcı tarafından, tüketiciye yazılım, işletim sistemi, bilgi işlem kaynakları ve bunların işletilmesini sağlayan insanlardan oluşan bilişim sisteminin bir bütün olarak kullandırılması söz konusudur.
BİLGİ İŞLEM DESTEĞİ VERİLMESİ BORCU
Sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının içerisinde yer aldığı bilişim sisteminin işler halde bulunmasından da servis sağlayıcı sorumludur.
Sistemin işler halde kalması için fiziksel donanımın çalışacağı sürekli güç kaynağına sahip bir tesise, bu tesisisin yangın, deprem, hırsızlık ve saldırılara karşı korunmasına, cihazların bakım ve onarımın yapılmasına, internet üzerinden aynı anda çok sayıda kullanıcı tarafından işlem yapılmasına olanak sağlayacak kesintisiz çalışan geniş ağ bağlantısına, yazılımların güncellenmesine, artan kullanıcı sayısı ve kaynak kullanım talebine göre sanal ve fiziksel bilişim kaynaklarının müşterek kapasitesine ekleme yapılmasına özetle bilgi işlem desteğine ihtiyaç bulunmaktadır.
Bulut bilişim modelinde, servis sağlayıcı kullandırdığı bilişim sisteminin sorunsuz şekilde çalışabilmesi için bilgi işlem desteği hizmetini de sunar. Sunulan bilgi işlem desteği hizmeti olmadan bilişim sistemi kullandırılması söz konusu olmadığı gibi bilişim sistemi kullandırılmaksızın sadece bilgi işlem hizmeti sunulması da söz konusu değildir. Özetle servis sağlayıcı açısından edimin bölünmezliği hali söz konusudur.
TÜKETİCİNİN ASLİ EDİM BORCU
Bulut bilişim modelinde tüketici, bilişim süreçlerini internet üzerinden bağlantı kurmaya yarayan herhangi bir cihazla her zaman ve her yerden yerine getirebilmesinin sağlanması karşılığında, belirli bir bedeli ödeme borcu altına girer.
Servis sağlayıcının internet üzerinden bilişim süreçlerini gerçekleştirmesinin sağlanması ediminin içerisinde yazılımlar ile bilgi işlem kaynaklarından oluşan bilişim sistemini kullandırma ve internet üzerinden kullandırılan bulut bilişim sistemi kapsamında gereksinin duyulan bilgi işlem hizmetlerini sağlama alt edimleri de bulunmaktadır.
Tüketici tarafından ödenen bedel sözü edilen bu edimlerin bir arada yerine getirilmesi yolu ile internet üzerinden bilişim süreçlerini gerçekleştirmesine olanak sağlanması karşılığıdır. Yani tüketici tarafından ödenen bedel servis sağlayıcının edimler bütününün karşılığıdır.
Bulut bilişim sistemi bütününe dahil olan yazılımlar, bizzat tüketici tarafından temin edilmiş olabileceği gibi servis sağlayıcı tarafından temin edilerek tüketiciye kullandırılıyor olabilir. Yazılımın temin edilmesi sırasında tüketici tarafından üçüncü bir kişiye yahut doğrudan servis sağlayıcıya bir bedel ödenmiş olabilir. Yahut uygulamada genellikle görüldüğü üzere servis sağlayıcının asli ediminin bir parçası olarak herhangi ilave bir bedel talep edilmeksizin yazılım kullandırılıyor olabilir. Ancak yazılımın temin edilmesi için üçüncü bir kişiye yahut doğrudan servis sağlayıcıya ödenen bedeller, bulut bilişim sözleşmesinde servis sağlayıcının bilişim süreçlerinin internet üzerinden yürütülmesini sağlama ediminin karşılığı değildir.
Tüketici tarafından yürütülen bilişim süreçlerinin gerçekleştirilebilmesi için gereksinim duyulan yazılımlar, bu yazılımların çalışmasını sağlayan işletim sistemi ve bilgi işlem kaynakları bütünü olan bilişim sistemi bir bütün olarak kullandırılmaktadır. Bu bağlamda tüketici tarafından ödenen hizmet bedelinin içerisinde bilişim sistemi bütününe dahil olan yazılımın kullandırılması da dahildir.
Yinelemek gerekirse tüketicinin asli edim borcu olarak ödemeyi taahhüt ettiği bedel, içerisinde yazılımlar ve bilgi işlem kaynaklarının da yer aldığı bilişim sisteminin internet üzerinden kullandırılması ve bu kapsamda ihtiyaç duyulan bilgi işlem hizmetlerinin sağlanması edimler bütününün karşılığıdır.
Tüketici bulut bilişim sözleşmesi kapsamında yerine getirilme biçimi bulut bilişim hizmet modelinin ölçeklendirmeye olanak tanıması sayesinde tüketicinin bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan yararlanma seviyesine belirlenen bir ücreti ödemesi mümkündür.
Uygulamada en çok başvurulan yararlanma ölçütü, hafıza bilgi işlem kaynağından yararlanma seviyesine göre tıpkı elektrik ya da su aboneliği benzeri ücretlendirmedir. Uygulamada tüketiciler tarafından bulutta saklanan veri boyutu belirli bir büyüklüğe ulaşmadığı sürece ücret alınmamakta ve belirli veri boyutları aşıldıkça artan tutarlarda ücretlendirme yoluna gidilmektedir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN TALİ BORÇLARI
BİLGİ İŞLEM KAYNAKLARININ MÜŞTEREK HAVUZUNDAN İHTİYAÇ DUYULAN KAPASİTEYİ SAĞLAMA BORCU
VERİLERİ SAKLAMA BORCU
VERİ GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMA BORCU
İNDİRMEYE İZİN VERME BORCU
KÖTÜYE KULLANMAMA BORCU
KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI MEVZUATINDAN DOĞAN BORÇLAR
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ
Bulut bilişim sözleşmesi türlerini, bilişim hizmetlerinde kullanılan yazılımların servis sağlayıcı tarafından temin edilip edilmemesine göre ayrıma tabi tutmak mümkündür. Aynı zamanda kullanıcıların sistemden yararlanma seviyesini gösteren bu ayrıma göre, yazılım hizmetleri (software as a service–saas), platform hizmetleri (platform as a service–paas) ve altyapı hizmetleri (infrastructure as a service–ıaas) olmak üzere üç alt gruptan oluşur.
Kullanıcıların, kişisel bilgisayar veya veri üretimine olanak tanıyan başka bir cihaz yerine bir uygulama aracılığıyla internet üzerinden etkileşim kurulan sunucuda yüklü yazılımı kullanarak veri üretmelerine olanak sağlayan hizmet modelidir. Bu modelde kullanıcılar elektronik posta yollamak, bir metin, sunu, hesaplama tablosu, çizim, tasarım, grafik, model vb. belge üretme süreçlerini internet üzerinden bağlantı kurulan sunucuda kurulu yazılımı kullanarak gerçekleştirmektedirler. Bu sayede kullanıcılar her hizmet için özel bir yazılım kurmak zorunda kalmaksızın, donanımdan ve işletim sisteminden bağımsız olarak sunucuda yüklü yazılımları, web tarayıcıları veya program arayüzleri aracılığı ile kullanarak veri üretme, saklama, görüntüleme ve aktarma olanağına kavuşmaktadır. Son zamanlarda herkesçe kullanılan internet tabanlı e-posta hizmetleri (gmail, hotmail, vb.), sosyal ağlar (twitter, facebook, vb.), fotoğraf ve video paylaşım siteleri (flickr, youtube, vb.) servis olarak yazılımın birer örnekleridir. Daha ayrıntılı bir tasnife göre bulut tabanlı beş tip SaaS araçları aşağıdaki gibidir:
◊ Bulut tabanlı medya paylaşım hizmetleri (YouTube, Teacher Tube, Vimeo)
◊ Bulut tabanlı bilgi toplama hizmetleri (Google Forms, Survey Monkeys)
◊ Bulut tabanlı dosya paylaşım hizmetleri (Google Drive, Dropbox, Box)
◊ Bulut tabanlı takvim hizmetleri (Google Calendar)
◊ Bulut tabanlı blog hizmetleri (Wordpress, Blogger)
. Platform Hizmetleri (Platform as a Service – PaaS)
Kullanıcının, servis sağlayıcı tarafından sunulan yazılım dilleri ve araçlarını bir yazılım geliştirme platformu olarak kullanarak bulut altyapısı üzerinde kendi yazılımlarını geliştirmesine olanak sağlayan hizmet modelidir. Kullanıcılara çevrimiçi olarak uygulama geliştirme, test etme ve dağıtım imkânı sunan bu hizmet modeli daha çok uygulama geliştiriciler tarafından kullanılır.
.Altyapı Hizmetleri (Infrastructure as a Service – IaaS)
Kullanıcıların, kendi işletim sistemi ve/veya çeşitli yazılımlarını internet üzerinden etkileşim kurulan yeterli işlemci, depolama alanı, ağ kaynakları gibi donanım bileşenlerine sahi sunuculara kurmasına ve/veya uygulamalar geliştirip kullanmasına olanak sağlayan hizmet modelidir. Bu modelde, depolama ve bilgi işlem yetenekleri bir hizmet olarak sunulmaktadır. Bu modelin en önemli avantajı, özellikle büyük ölçekli şirketlerin donanım yatırımı, yenileme yatırımı yapmalarına gerek kalmadan esneklik ve ölçeğe göre ücretlendirme sağlamasıdır. IaaS ile yönetimin Amazon Web Services Iaas’a en iyi örnektir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ
BULUT BİLİŞİMDE TARAFLARIN MÜŞTEREK AMACI
Bulut bilişim hizmetinin taraflar arasındaki sözleşme ilişkisinin mevzuat ve doktrinde herhangi bir tanımının bulunmayışı, hizmetlerin uygulamadaki işleyişleri incelenmek suretiyle gerçek ve ortak iradeleri ortaya konularak bir tanıma ulaşılmasını zorunlu hale getirmektedir.
En bilinen bulut bilişim hizmetleri olan Office365 ve Google Docs hizmetlerini ele alalım.
Anılı bulut servislerinin ortak özelliği, tüketicilerin metin, hesap, sunu belgelerini görüntüleme, hazırlama, değiştirme, aktarma ve saklama süreçlerini, kişisel bilgisayarlarına ayrıca yazılım yüklemek zorunda kalmadan internete bağlanan herhangi bir cihazla herhangi bir zamanda herhangi bir yerden gerçekleştirmelerine olanak sağlanmasıdır.
TAM İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN BİR ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ OLUŞU
Bulut bilişim hizmeti sayesinde kullanıcılar bilişim süreçlerinin yürütülmesi için ihtiyaç duydukları cihazları kurup, işletmek, yenileme ve eklemeler yaparak çalışabilir kalmasını sağlamak zorunda kalmaksızın, bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzunun paylaşımlı kapasitesinden yararlandıkları oranda bir bedel ödeyerek, bilgi üretmek, saklamak ve aktarmak olanağı sağlayan çeşitli yazılımları kullanabilmektedir.
Bulut bilişimde servis sağlayıcının ediminin karşısında kullanıcının bedel ödeme borcu yer alır. Kullanıcılara sunulan bilişim sistemi kullandırma hizmetinin karşılığında, kullanıcılardan genellikle kullandığın kadar öde adı verilen bir model ile ücretlendirilmektedir. Yani kullanıcılar bulut bilişim sisteminin işlemci, hafıza vd. kapasitesinin birleşimi olan ortak kaynak havuzundan yararlandıkları ölçüde önceden belirlenmiş bir bedeli ödeyerek bilişim sistemini kullanmak olanağına sahiptirler.
Bazı durumlarda servis sağlayıcı bilgi işlem kaynaklarından belli bir seviyenin altında ücretlendirilmediği görülmektedir. Ancak bu durum servis sağlayıcının pazarlama politikası ile ilgili bir durumdur. Zira belirli bir kullanım seviyesine ulaşıldığında servisin sonlandırılmaması için tüketicilerden ücret talep edilmektedir. Kullanım seviyesi arttıkça talep edilen ücrette arttırılmaktadır. Bu bağlamda bulut bilişim sözleşmesinin tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme türü olduğunu söylemek mümkündür.
BUUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN LİSANS SÖZLEŞMELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Bulut bilişimin, tüketiciler tarafından yürütülen bilişim süreçlerinde kişisel bilgisayarlara yazılım yüklemek zorunluluğunu ortadan kaldırıyor olması nedeni ile taraflar arasındaki ilişkinin yazılım lisans sözleşmesi olduğu şeklinde bir sonuca varılması mümkündür. Oysa bulut bilişimde tüketiciye bilişim süreçlerinin internet üzerinden gerçekleştirilmesi kapsamında sadece yazılımlar değil yazılımlar, bilgi işlem kaynakları ve bunların işletilmesini sağlayan insanlardan oluşan bilişim sisteminin bir bütün halinde kullandırılması söz konusudur.
Bazı durumlarda servis sağlayıcı tarafından bulut bilişim sistemine yüklenecek yazılımlar için lisans bedeli talep edilmesi mümkündür. İşbu halin yazılımların tüketici tarafından üçüncü bir kişiden lisans bedeli ödenerek temin edilmesinden farkı yoktur. Tüketici tarafından servis sağlayıcıya yazılım lisans bedeli ödenmesi, sözleşmenin niteliğini değiştirmez. Bu durumda bulut bilişim sözleşmesi kapsamında servis sağlayıcı arasında ayrıca bir yazılım lisansı sözleşmesi yapılması söz konusudur. Yazılım için ödenen bedel bulut bilişim kapsamında değil yazılım lisansı sözleşmesi kapsamında ödenmektedir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN KİRA SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Yine bulut bilişim kapsamında servis sağlayıcı tarafından tüketici tarafından yürütülecek bilişim süreçlerinin gerçekleştirilmesi kapsamında bilişim sistemi kullandırılmasının gerekmesinden yola çıkılarak taraflar arasındaki ilişkinin bir tür kira sözleşmesi olduğu söylenebilir.
Oysa bulut bilişimde tarafların müşterek amacı bilişim sisteminin kullandırılması olmayıp, bilişim süreçlerinin internete bağlanabilen herhangi bir cihazla herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerden gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır. Bilişim sistemi kullandırılması tarafların müşterek amacına ulaşılmasının aracıdır. Kaldı ki servis sağlayıcı, tüketicinin bilişim süreçlerini internet üzerinden yürütebilmesini sağlama asli edim borcunun ayrılmaz bir parçası olarak, tüketicinin yararlanmasına sunulan bulut bilişim sisteminin bilgi işlem desteği hizmetini de sunmaktadır.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN ESER SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Bulut bilişim hizmeti tüketicileri, sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının içerisinde yer aldığı bilişim sisteminin işler halde bulunmasını sağlama sorumluluğundan kurtarmaktadır. Bulut bilişim sisteminin işler halde kalması için ihtiyaç duyulan fiziksel donanımın kurulu bulunduğu tesisin güç kaynağının sürekliliği, yangın, deprem, hırsızlık ve saldırılara karşı korunması, cihazların bakım ve onarımın yapılması, internet üzerinden aynı anda çok sayıda kullanıcı tarafından işlem yapılmasına olanak sağlayacak kesintisiz çalışan geniş ağ bağlantısının sağlanması, yazılımların güncellenmesi, artan kullanıcı sayısı ve kaynak kullanım talebine göre sanal ve fiziksel bilişim kaynaklarının müşterek kapasitesine ekleme yapılması özele ihtiyaç duyulan tüm bilgi işlem desteği servis sağlayıcı tarafından sunulmaktadır.
Bulut bilişimde servis sağlayıcının, tüketicinin yararlanmasına sunulan bilişim sisteminin kurulup işler halde tutulması için gereksinim duyulan bilgi işlem desteğini sunuyor olması nedeni ile taraflar arasındaki ilişkinin bir tür eser sözleşmesi olduğu öne sürülebilir.
Bulut bilişim sisteminin maddi bir nitelik taşımasa da insan emeğinin bir sonucu olarakortaya çıkan ve ekonomik değeri bulunan bir sonuca ulaşılmasını amaçladığı tartışmasızdır. Bu bağlamda bulut bilişim sözleşmesinin eser sözleşmesi ile benzerlik göstermektedir. Ancak eser sözleşmesinde tarafların müşterek amacı iş sahibi adına bir eserin ortaya çıkarılmasıdır. Oysa bulut bilişimde tarafların müşterek amacı tüketici adına bir eserin ortaya çıkarılması olmayıp tüketici tarafından yürütülecek bilişim süreçlerinin internet üzerinden yürütülmesinin sağlanmasıdır. Servis sağlayıcı tarafından verilen destek aynı anda birden fazla tüketici tarafından yürütülen bilişim süreçlerinde kullanılacak bilişim sisteminin sorunsuz şekilde işlemesini sağlamak amacı ile sınırlıdır.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN HER İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN KENDİNE ÖZGÜ BİR ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ OLUŞU
Tam iki tarafa borç yükleyen bir özel hukuk sözleşmesi olan bulut bilişim sözleşmesinde, gerek yazılımların ve gerekse yazılımların içerisinde yer aldığı bilişim sisteminin kullandırılması söz konusu ise de gerek servis sağlayıcının asli ediminin ayrılmaz bir parçası olarak bilgi işlem desteği sunulması ve gerekse yazılım ve bilişim sistemi kullandırılmasının tarafların müşterek amacına ulaşılması kapsamında bir araç olarak sunulması hususları birlikte göz önüne alındığında lisans, kira ve hizmet sözleşmelerinin esaslı unsurlarını bir arada barındıran kendine özgü bir sözleşme türü olduğu sonucuna varılmaktadır.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN TANIM YAPILMASI İHTİYACI
Bulut bilişim sözleşmesine dair gerek mevzuatımızda gerekse doktrinde herhangi bir tanım bulunmamaktadır. Konu hakkındaki çalışmalarda yer verilen tanımların tamamı, konunun teknik işleyişini açıklamakla yetinmektedir. Taraflar arasındaki sözleşme ilişkisinin hukuki niteliğine dair kanaat beyan eden az sayıda çalışmanın bulut bilişim sözleşmesine tanımlamak yerine konu hakkında kaleme alınmış teknik çalışmalardaki tanımları aktarmakla yetindikleri görülmektedir. Oysa bulut bilişim hizmeti sağlayıcısı ile kullanıcısı arasındaki sözleşme ilişkisinin tanımı yapılmadan taraflar arasındaki ilişkinin hukuki niteliğine dair bir kanaate ulaşmak mümkün değildir.
BİLİŞİM SİSTEMİ KAVRAMI
Bilgisayarların hayatımıza girmesinden önce bir metin belgesi hazırlamak için kalemle veya daha gelişmiş bir araç olan daktiloya ihtiyaç duymaktaydık. Aynı şekilde hesaplama yapmak için parmaklarımızı ya da abaküs adı verilen basit ancak harika bir aracı kullanabilirdik. Sunum yapabilmemiz için çizim aletlerine bir kağıda ve cetvel gönye gibi araçlara ihtiyacımız vardı. Bilgisayarın kullanıma girip metin oluşturma, hesaplama yapma ve sunum hazırlama için çeşitli yazılımların geliştirilmesi ile tüm bu işlemler bilgisayarlar kullanılarak gerçekleştirilmeye başlandı. Bu gelişme, bilgi ve iletişim kelimelerinin birleştirilmesi yoluyla türetilmiş olan bilişim kavramının doğuşuna yol açmıştır.
Bilişim kavramı, belirli amaçlarla veri toplanması, özellikle elektronik makineler aracılığıyla düzenli ve rasyonel biçimde işlenmesi, iletilmesi, yayınlanması saklanması ile veriyi bilgi haline getiren işlevleri ve bunları yerine getirecek yöntem aygıt ve sistemleri ve bu sistemlerin toplum ve birey üzerindeki etkileri inceleyen Bilgi Bilimi bilim dalının adıdır.
Verilerin girildiği (girdi), işlendiği (bilgi işlemleri) ve bilgilerin okunabilir, anlamlı kümesinin elde edilebildiği (çıktı), bilgisayarlar ve bilgisayarlarla veri toplayan, depolayan ve bu verileri faydalı bilgi haline getirerek ileten insanlardan oluşan sisteme ise bilişim sistemi adı verilmektedir.
Bilişim sistemleri eskiden (bu gün de halen kullanılan) kalem, daktilo, kağıt, gönye, çizim masası, cetvel ve sonraları hesap makinası ve bilgisayarda yüklü yazılımlarının yerine kullanılabilen bir araçlardan ibarettir. Eskiden farklı araçlar kullanılarak üretilen bilgiler, kütüklere kazınarak, taşlara işlenerek, duvarlara, parşömenlere ve kağıtlara çizilip, basılarak saklanıp görüntülenerek aktarılırken, bu gün bilgisayarlarda yüklü yazılımlar kullanılarak üretilmekte, elektronik ortamda veri olarak tutulmakta ve istendiğinde görüntülenerek aktarılmaktadır.
BULUT KAVRAMI
Bulut terimi, kullanıcı, servis sağlayıcı ve veri merkezinden oluşan karmaşık internet ağının detaylandırılmaya ihtiyaç olmayan kısımlarını gösteren bir sembol olarak doğmuştur.
Küme, yığın gibi yan anlamları da bulunan İngilizce “cloud” kelimesinin Türkçe karşılığı olarak dilimize girmiş olan bulut terimi, veri saklama, işleme, aktarma süreçlerinin gerçekleştirildiği internet alanı olarak da açıklanabilir.
BULUT BİLİŞİM KAVRAMI
Kullanıcıların, veri üretimi, aktarımı, saklanması ve görüntülenmesi süreçlerini gerçekleştirmek üzere internet üzerinden etkileşim kurdukları sunucular üzerinden gerçekleştirmeleri şeklinde ifade edilebilecek hizmet modeline ise İngilizce “cloud computing” karşılığı olarak Türkçe’de “bulut bilişim” adı verilmektedir. Bulut bilişim kavramına pek çok farklı tanım getirmek mümkündür.
Bulut bilişimi açıklamak üzere üretilmiş tanımlar, bulut ve bilişim kavramlarının yukarıda yer alan kısa tanımları ile birlikte düşünüldüğünde, bulut bilişim kavramını, veri üretme, saklama, görüntüleme ve aktarma bilişim süreçlerinin, bağımsız konumlardaki güçlü̈ sunucuların tek bir sunucu gibi birleştirilerek, internet bağlantısı üzerinden kullanıcıların, kişisel bilgisayar, tablet, akıllı cep telefonu gibi cihazlarla her zaman ulaşarak gerçekleştirilmesini sağlayan bir sistem üzerinden gerçekleştirilmesi olarak tanımlayabiliriz.
BULUT BİLİŞİMİN ÖZELLİKLERİ
Bulut bilişim bir teknoloji olmayıp bir hizmet modelidir. Bir hizmet modeli olarak bulut bilişimin özelliklerini:
a.)İnternete bağlanabilen cep telefonu, tablet vd. bir cihazla her yerden ulaşılarak işlem yapabilmeye olanak sağlaması;
b.)Aynı anda birden fazla kullanıcının, hizmet sağlayıcısının işlem yapabilmesine olanak sağlanması;
c.)Kullanıcıların ihtiyaç duydukları işlemci, hafıza, ağ genişliği, ön bellek vd. fiziksel ya da sanal bilgi işlem kaynaklarının müşterek bir kaynak havuzu oluşturularak sunulması;
d.)Müşterek kaynak havuzunun kullanıcı sayısı ve kullanıcıların ihtiyaç duydukları sistem kapasitesine göre orantılı şekilde ve hizmet sağlayıcı personelinin müdahalesine gerek kalmaksızın otomatik olarak paylaştırılarak yani ölçeklendirilerek kullandırılması;
e.)Kullanıcıların, müşterek kaynak havuzundan yararlanıldığı ölçüde ücretlendirilmesinin mümkün oluşu sayesinde kullanıcıların yazılım lisansı, bilişim sistemi kurup işletme maliyetlerine katlanmak zorunda kalmadan, elektrik, su, telefon aboneliğine benzer şekilde ücretlendirilebilmesi;
olarak saymak mümkündür.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE UNSURLARI
Bilişim süreçlerinin, sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan yararlanma ölçüsüne göre belirlenen bir bedelin ödenmesi karşılığında internet üzerinden yürütülmesine olanak sağlanmasını amaçlayan sözleşmelere, bulut bilişim sözleşmesi adı verilir.
Karşılıklı iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olan bulut bilişim sözleşmesinde, servis sağlayıcının borcu bilişim süreçlerinin internet üzerinden yürütülmesini sağlamak olup tüketicinin borcu ise bilişim sistemine dahil bilgi işlem kaynaklarının paylaşımlı kaynak havuzunun müşterek kapasitesinden yararlanma ölçüsüne göre belirlenen ücreti ödemektir.
BİLİŞİM SÜREÇLERİNİN İNTERNET ÜZERİNDEN YÜRÜTÜLMESİNİN SAĞLANMASI UNSURU
Bulut bilişim, tüketici tarafından yürütülecek bilişim süreçlerinin gerçekleştirilebilmesi için ihtiyaç duyulan yazılımların, yazılımların çalışmasını sağlayan işletim sistemi ile sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının internet üzerinden kullanılmasını sağlayan bir hizmet modelidir. Bulut bilişim hizmet modelinde servis sağlayıcının asli edimi, tüketici tarafından yürütülecek bilgi üretimi, veri saklanması, görüntülenmesi, aktarılması olarak sayabileceğimiz bilişim süreçlerinin, internet üzerinden bağlanabilen cihazlarla herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerden gerçekleştirilmesinin sağlamaktır.
YARARLANMA ÖLÇÜSÜNE GÖRE ÜCRETLENDİRME UNSURU
Bulut bilişim hizmet modeli aynı anda çok sayıda tüketicinin bilişim süreçlerini yerine getirebilmeleri için oluşturulmuş bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan ihtiyaç duyulan bilgi işlem kaynaklarının tüketicinin talep ve ihtiyacı ölçüsünde yararlanması üzerine kuruludur. Yani bulut bilişim modelinde her bir kullanıcının, bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan yararlanma seviyesinin ölçülebilmesi mümkündür. Bu sayede, her bir tüketicinin, hafıza, ön bellek, ağ genişliği vd bilgi işlem kaynaklarının müşterek kaynak havuzundan yararlanma seviyelerine göre, tıpkı elektrik, su, telefon aboneliği gibi ücretlendirilebilmesi de mümkün hale gelmektedir.
Uygulamada en çok başvurulan yararlanma ölçütü, hafıza bilgi işlem kaynağından yararlanma seviyesidir. Tüketiciler tarafından bulutta saklanan veri boyutu belirli bir büyüklüğe ulaştığı takdirde bir bedel ödenmesi gerekmekte ve belirli veri boyutları aşıldıkça artan tutarlarda ücretlendirme yoluna gidilmektedir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI
Bulut bilişim sözleşmesinin bir tarafında bilişim süreçlerinin internet üzerinden gerçekleştirmesine olanak sağlanması karşılığı önceden belirlenmiş bedeli ödemeyi taahhüt eden tüketici yer alır.
Sözleşmenin diğer tarafında ise önceden belirlenmiş bedelin ödenmesi karşılığında bilişim süreçlerinin internet üzerinden gerçekleştirilmesine olanak sağlamayı taahhüt eden servis sağlayıcısı yer alır.
Tüketici her zaman için bulut bilişim hizmetinde kullanılan bilişim sistemini kurup işleten asıl servis sağlayıcı ile doğrudan doğruya ilişki içerisinde olmayabilir. Bazı hallerde servis sağlayıcı bulut bilişim sistemi kullandırma ve bilgi işlem hizmetlerini başka başka servis sağlayıcılardan temin ediyor da olabilir. Bilişim süreçlerinin internet üzerinden bilişim süreçlerinin yerine getirilmesinin sağlanması hizmetine aracılar, servis geliştiricileri, servis denetçileri gibi üçüncü taraflar da katılabilir. Ancak her halükarda hizmetten yararlanan tüketiciler için bulut bilişim sisteminin kimin tarafından kurulup işletildiği önem taşımaz. İnternet üzerinden yürütülen bilişim süreçlerinin gerçekleştirilmesini sağlamayı sözleşmenin tüketici tarafına karşı üstlenen taraf bulut bilişim sözleşmesi anlamında servis sağlayıcıdır.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN HAK VE BORÇLARI
SERVİS SAĞLAYICININ ASLİ EDİM BORCU
Servis sağlayıcının, tüketici tarafından bilişim süreçlerinin internet üzerinden bağlanılan herhangi bir cihazla herhangi bir yerden gerçekleştirilmesini sağlama borcu:
Bulut bilişim sisteminin kullandırılması;
Bilişim sisteminin İşler Halde Tutulması Borcu;
şeklinde ifade edebileceğimiz birbirinden ayrılamaz iki alt edimden oluşur.
BULUT BİLİŞİM SİSTEMİNİN KULLANDIRILMASI BORCU
Bilişim süreçleri kapsamında bir bilişim sistemine ihtiyaç duyulur. Bir bilişim sistemi, yazılımlar, bilgi işlem kaynakları ve bunların işletilmesini sağlayan insanlardan oluşur.
Bilişim süreçleri yazılımlar kullanılarak gerçekleştirilir. Yazılımların çalışabilmesi için işletim sistemi adı verilen arka planda çalışan bir başka yazılıma gereksinim duyulur. Bilişim süreçlerinin yerine getirilmesinde kullanılan yazılımlar ister tüketici ister servis sağlayıcı tarafından temin edilmiş olsun tüketicinin yararlanmasına sunulduğu anda bulut bilişim sisteminin bir parçası haline gelir.
İşletim sistemi ve bilişim süreçlerinin yürütülmesi için ihtiyaç duyulan yazılımların çalışabilmesi için işlemci, bellek, hafıza, ağ genişliği vd. bilgi işlem kaynaklarına gerek duyulur.
Bulut bilişim hizmet modelinde, aynı veya farklı yerlerdeki fiziksel ve sanal bilgi işlem kaynaklarının aynı anda birden fazla kullanıcı tarafından yürütülecek bilişim süreçlerin gerçekleştirilmesini sağlayan çeşitli yazılımlar kullanılarak ayarlanması sureti ile paylaşımlı bir bilgi işlem kaynakları havuzu oluşturulması söz konusudur. Yine çeşitli yazılımlar kullanılarak oluşturulan paylaşımlı kaynak havuzunun müşterek kapasitesinden her bir kullanıcının ihtiyacı ölçüsünde, ayrıca talepte bulunmasına gerek olmaksızın otomatik olarak yararlanması sağlanır. Yani bulut bilişim modelinde, bilişim süreçlerinin yürütülmesi kapsamında servis sağlayıcı tarafından, tüketiciye yazılım, işletim sistemi, bilgi işlem kaynakları ve bunların işletilmesini sağlayan insanlardan oluşan bilişim sisteminin bir bütün olarak kullandırılması söz konusudur.
BİLGİ İŞLEM DESTEĞİ VERİLMESİ BORCU
Sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının içerisinde yer aldığı bilişim sisteminin işler halde bulunmasından da servis sağlayıcı sorumludur.
Sistemin işler halde kalması için fiziksel donanımın çalışacağı sürekli güç kaynağına sahip bir tesise, bu tesisisin yangın, deprem, hırsızlık ve saldırılara karşı korunmasına, cihazların bakım ve onarımın yapılmasına, internet üzerinden aynı anda çok sayıda kullanıcı tarafından işlem yapılmasına olanak sağlayacak kesintisiz çalışan geniş ağ bağlantısına, yazılımların güncellenmesine, artan kullanıcı sayısı ve kaynak kullanım talebine göre sanal ve fiziksel bilişim kaynaklarının müşterek kapasitesine ekleme yapılmasına özetle bilgi işlem desteğine ihtiyaç bulunmaktadır.
Bulut bilişim modelinde, servis sağlayıcı kullandırdığı bilişim sisteminin sorunsuz şekilde çalışabilmesi için bilgi işlem desteği hizmetini de sunar. Sunulan bilgi işlem desteği hizmeti olmadan bilişim sistemi kullandırılması söz konusu olmadığı gibi bilişim sistemi kullandırılmaksızın sadece bilgi işlem hizmeti sunulması da söz konusu değildir. Özetle servis sağlayıcı açısından edimin bölünmezliği hali söz konusudur.
TÜKETİCİNİN ASLİ EDİM BORCU
Bulut bilişim modelinde tüketici, bilişim süreçlerini internet üzerinden bağlantı kurmaya yarayan herhangi bir cihazla her zaman ve her yerden yerine getirebilmesinin sağlanması karşılığında, belirli bir bedeli ödeme borcu altına girer.
Servis sağlayıcının internet üzerinden bilişim süreçlerini gerçekleştirmesinin sağlanması ediminin içerisinde yazılımlar ile bilgi işlem kaynaklarından oluşan bilişim sistemini kullandırma ve internet üzerinden kullandırılan bulut bilişim sistemi kapsamında gereksinin duyulan bilgi işlem hizmetlerini sağlama alt edimleri de bulunmaktadır.
Tüketici tarafından ödenen bedel sözü edilen bu edimlerin bir arada yerine getirilmesi yolu ile internet üzerinden bilişim süreçlerini gerçekleştirmesine olanak sağlanması karşılığıdır. Yani tüketici tarafından ödenen bedel servis sağlayıcının edimler bütününün karşılığıdır.
Bulut bilişim sistemi bütününe dahil olan yazılımlar, bizzat tüketici tarafından temin edilmiş olabileceği gibi servis sağlayıcı tarafından temin edilerek tüketiciye kullandırılıyor olabilir. Yazılımın temin edilmesi sırasında tüketici tarafından üçüncü bir kişiye yahut doğrudan servis sağlayıcıya bir bedel ödenmiş olabilir. Yahut uygulamada genellikle görüldüğü üzere servis sağlayıcının asli ediminin bir parçası olarak herhangi ilave bir bedel talep edilmeksizin yazılım kullandırılıyor olabilir. Ancak yazılımın temin edilmesi için üçüncü bir kişiye yahut doğrudan servis sağlayıcıya ödenen bedeller, bulut bilişim sözleşmesinde servis sağlayıcının bilişim süreçlerinin internet üzerinden yürütülmesini sağlama ediminin karşılığı değildir.
Tüketici tarafından yürütülen bilişim süreçlerinin gerçekleştirilebilmesi için gereksinim duyulan yazılımlar, bu yazılımların çalışmasını sağlayan işletim sistemi ve bilgi işlem kaynakları bütünü olan bilişim sistemi bir bütün olarak kullandırılmaktadır. Bu bağlamda tüketici tarafından ödenen hizmet bedelinin içerisinde bilişim sistemi bütününe dahil olan yazılımın kullandırılması da dahildir.
Yinelemek gerekirse tüketicinin asli edim borcu olarak ödemeyi taahhüt ettiği bedel, içerisinde yazılımlar ve bilgi işlem kaynaklarının da yer aldığı bilişim sisteminin internet üzerinden kullandırılması ve bu kapsamda ihtiyaç duyulan bilgi işlem hizmetlerinin sağlanması edimler bütününün karşılığıdır.
Tüketici bulut bilişim sözleşmesi kapsamında yerine getirilme biçimi bulut bilişim hizmet modelinin ölçeklendirmeye olanak tanıması sayesinde tüketicinin bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzundan yararlanma seviyesine belirlenen bir ücreti ödemesi mümkündür.
Uygulamada en çok başvurulan yararlanma ölçütü, hafıza bilgi işlem kaynağından yararlanma seviyesine göre tıpkı elektrik ya da su aboneliği benzeri ücretlendirmedir. Uygulamada tüketiciler tarafından bulutta saklanan veri boyutu belirli bir büyüklüğe ulaşmadığı sürece ücret alınmamakta ve belirli veri boyutları aşıldıkça artan tutarlarda ücretlendirme yoluna gidilmektedir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN TALİ BORÇLARI
BİLGİ İŞLEM KAYNAKLARININ MÜŞTEREK HAVUZUNDAN İHTİYAÇ DUYULAN KAPASİTEYİ SAĞLAMA BORCU
VERİLERİ SAKLAMA BORCU
VERİ GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMA BORCU
İNDİRMEYE İZİN VERME BORCU
KÖTÜYE KULLANMAMA BORCU
KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI MEVZUATINDAN DOĞAN BORÇLAR
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ
Bulut bilişim sözleşmesi türlerini, bilişim hizmetlerinde kullanılan yazılımların servis sağlayıcı tarafından temin edilip edilmemesine göre ayrıma tabi tutmak mümkündür. Aynı zamanda kullanıcıların sistemden yararlanma seviyesini gösteren bu ayrıma göre, yazılım hizmetleri (software as a service–saas), platform hizmetleri (platform as a service–paas) ve altyapı hizmetleri (infrastructure as a service–ıaas) olmak üzere üç alt gruptan oluşur.
Kullanıcıların, kişisel bilgisayar veya veri üretimine olanak tanıyan başka bir cihaz yerine bir uygulama aracılığıyla internet üzerinden etkileşim kurulan sunucuda yüklü yazılımı kullanarak veri üretmelerine olanak sağlayan hizmet modelidir. Bu modelde kullanıcılar elektronik posta yollamak, bir metin, sunu, hesaplama tablosu, çizim, tasarım, grafik, model vb. belge üretme süreçlerini internet üzerinden bağlantı kurulan sunucuda kurulu yazılımı kullanarak gerçekleştirmektedirler. Bu sayede kullanıcılar her hizmet için özel bir yazılım kurmak zorunda kalmaksızın, donanımdan ve işletim sisteminden bağımsız olarak sunucuda yüklü yazılımları, web tarayıcıları veya program arayüzleri aracılığı ile kullanarak veri üretme, saklama, görüntüleme ve aktarma olanağına kavuşmaktadır. Son zamanlarda herkesçe kullanılan internet tabanlı e-posta hizmetleri (gmail, hotmail, vb.), sosyal ağlar (twitter, facebook, vb.), fotoğraf ve video paylaşım siteleri (flickr, youtube, vb.) servis olarak yazılımın birer örnekleridir. Daha ayrıntılı bir tasnife göre bulut tabanlı beş tip SaaS araçları aşağıdaki gibidir:
◊ Bulut tabanlı medya paylaşım hizmetleri (YouTube, Teacher Tube, Vimeo)
◊ Bulut tabanlı bilgi toplama hizmetleri (Google Forms, Survey Monkeys)
◊ Bulut tabanlı dosya paylaşım hizmetleri (Google Drive, Dropbox, Box)
◊ Bulut tabanlı takvim hizmetleri (Google Calendar)
◊ Bulut tabanlı blog hizmetleri (Wordpress, Blogger)
. Platform Hizmetleri (Platform as a Service – PaaS)
Kullanıcının, servis sağlayıcı tarafından sunulan yazılım dilleri ve araçlarını bir yazılım geliştirme platformu olarak kullanarak bulut altyapısı üzerinde kendi yazılımlarını geliştirmesine olanak sağlayan hizmet modelidir. Kullanıcılara çevrimiçi olarak uygulama geliştirme, test etme ve dağıtım imkânı sunan bu hizmet modeli daha çok uygulama geliştiriciler tarafından kullanılır.
.Altyapı Hizmetleri (Infrastructure as a Service – IaaS)
Kullanıcıların, kendi işletim sistemi ve/veya çeşitli yazılımlarını internet üzerinden etkileşim kurulan yeterli işlemci, depolama alanı, ağ kaynakları gibi donanım bileşenlerine sahi sunuculara kurmasına ve/veya uygulamalar geliştirip kullanmasına olanak sağlayan hizmet modelidir. Bu modelde, depolama ve bilgi işlem yetenekleri bir hizmet olarak sunulmaktadır. Bu modelin en önemli avantajı, özellikle büyük ölçekli şirketlerin donanım yatırımı, yenileme yatırımı yapmalarına gerek kalmadan esneklik ve ölçeğe göre ücretlendirme sağlamasıdır. IaaS ile yönetimin Amazon Web Services Iaas’a en iyi örnektir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ
BULUT BİLİŞİMDE TARAFLARIN MÜŞTEREK AMACI
Bulut bilişim hizmetinin taraflar arasındaki sözleşme ilişkisinin mevzuat ve doktrinde herhangi bir tanımının bulunmayışı, hizmetlerin uygulamadaki işleyişleri incelenmek suretiyle gerçek ve ortak iradeleri ortaya konularak bir tanıma ulaşılmasını zorunlu hale getirmektedir.
En bilinen bulut bilişim hizmetleri olan Office365 ve Google Docs hizmetlerini ele alalım.
Anılı bulut servislerinin ortak özelliği, tüketicilerin metin, hesap, sunu belgelerini görüntüleme, hazırlama, değiştirme, aktarma ve saklama süreçlerini, kişisel bilgisayarlarına ayrıca yazılım yüklemek zorunda kalmadan internete bağlanan herhangi bir cihazla herhangi bir zamanda herhangi bir yerden gerçekleştirmelerine olanak sağlanmasıdır.
TAM İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN BİR ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ OLUŞU
Bulut bilişim hizmeti sayesinde kullanıcılar bilişim süreçlerinin yürütülmesi için ihtiyaç duydukları cihazları kurup, işletmek, yenileme ve eklemeler yaparak çalışabilir kalmasını sağlamak zorunda kalmaksızın, bilgi işlem kaynaklarının müşterek havuzunun paylaşımlı kapasitesinden yararlandıkları oranda bir bedel ödeyerek, bilgi üretmek, saklamak ve aktarmak olanağı sağlayan çeşitli yazılımları kullanabilmektedir.
Bulut bilişimde servis sağlayıcının ediminin karşısında kullanıcının bedel ödeme borcu yer alır. Kullanıcılara sunulan bilişim sistemi kullandırma hizmetinin karşılığında, kullanıcılardan genellikle kullandığın kadar öde adı verilen bir model ile ücretlendirilmektedir. Yani kullanıcılar bulut bilişim sisteminin işlemci, hafıza vd. kapasitesinin birleşimi olan ortak kaynak havuzundan yararlandıkları ölçüde önceden belirlenmiş bir bedeli ödeyerek bilişim sistemini kullanmak olanağına sahiptirler.
Bazı durumlarda servis sağlayıcı bilgi işlem kaynaklarından belli bir seviyenin altında ücretlendirilmediği görülmektedir. Ancak bu durum servis sağlayıcının pazarlama politikası ile ilgili bir durumdur. Zira belirli bir kullanım seviyesine ulaşıldığında servisin sonlandırılmaması için tüketicilerden ücret talep edilmektedir. Kullanım seviyesi arttıkça talep edilen ücrette arttırılmaktadır. Bu bağlamda bulut bilişim sözleşmesinin tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme türü olduğunu söylemek mümkündür.
BUUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN LİSANS SÖZLEŞMELERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Bulut bilişimin, tüketiciler tarafından yürütülen bilişim süreçlerinde kişisel bilgisayarlara yazılım yüklemek zorunluluğunu ortadan kaldırıyor olması nedeni ile taraflar arasındaki ilişkinin yazılım lisans sözleşmesi olduğu şeklinde bir sonuca varılması mümkündür. Oysa bulut bilişimde tüketiciye bilişim süreçlerinin internet üzerinden gerçekleştirilmesi kapsamında sadece yazılımlar değil yazılımlar, bilgi işlem kaynakları ve bunların işletilmesini sağlayan insanlardan oluşan bilişim sisteminin bir bütün halinde kullandırılması söz konusudur.
Bazı durumlarda servis sağlayıcı tarafından bulut bilişim sistemine yüklenecek yazılımlar için lisans bedeli talep edilmesi mümkündür. İşbu halin yazılımların tüketici tarafından üçüncü bir kişiden lisans bedeli ödenerek temin edilmesinden farkı yoktur. Tüketici tarafından servis sağlayıcıya yazılım lisans bedeli ödenmesi, sözleşmenin niteliğini değiştirmez. Bu durumda bulut bilişim sözleşmesi kapsamında servis sağlayıcı arasında ayrıca bir yazılım lisansı sözleşmesi yapılması söz konusudur. Yazılım için ödenen bedel bulut bilişim kapsamında değil yazılım lisansı sözleşmesi kapsamında ödenmektedir.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN KİRA SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Yine bulut bilişim kapsamında servis sağlayıcı tarafından tüketici tarafından yürütülecek bilişim süreçlerinin gerçekleştirilmesi kapsamında bilişim sistemi kullandırılmasının gerekmesinden yola çıkılarak taraflar arasındaki ilişkinin bir tür kira sözleşmesi olduğu söylenebilir.
Oysa bulut bilişimde tarafların müşterek amacı bilişim sisteminin kullandırılması olmayıp, bilişim süreçlerinin internete bağlanabilen herhangi bir cihazla herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerden gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır. Bilişim sistemi kullandırılması tarafların müşterek amacına ulaşılmasının aracıdır. Kaldı ki servis sağlayıcı, tüketicinin bilişim süreçlerini internet üzerinden yürütebilmesini sağlama asli edim borcunun ayrılmaz bir parçası olarak, tüketicinin yararlanmasına sunulan bulut bilişim sisteminin bilgi işlem desteği hizmetini de sunmaktadır.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN ESER SÖZLEŞMESİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Bulut bilişim hizmeti tüketicileri, sanal ve fiziksel bilgi işlem kaynaklarının içerisinde yer aldığı bilişim sisteminin işler halde bulunmasını sağlama sorumluluğundan kurtarmaktadır. Bulut bilişim sisteminin işler halde kalması için ihtiyaç duyulan fiziksel donanımın kurulu bulunduğu tesisin güç kaynağının sürekliliği, yangın, deprem, hırsızlık ve saldırılara karşı korunması, cihazların bakım ve onarımın yapılması, internet üzerinden aynı anda çok sayıda kullanıcı tarafından işlem yapılmasına olanak sağlayacak kesintisiz çalışan geniş ağ bağlantısının sağlanması, yazılımların güncellenmesi, artan kullanıcı sayısı ve kaynak kullanım talebine göre sanal ve fiziksel bilişim kaynaklarının müşterek kapasitesine ekleme yapılması özele ihtiyaç duyulan tüm bilgi işlem desteği servis sağlayıcı tarafından sunulmaktadır.
Bulut bilişimde servis sağlayıcının, tüketicinin yararlanmasına sunulan bilişim sisteminin kurulup işler halde tutulması için gereksinim duyulan bilgi işlem desteğini sunuyor olması nedeni ile taraflar arasındaki ilişkinin bir tür eser sözleşmesi olduğu öne sürülebilir.
Bulut bilişim sisteminin maddi bir nitelik taşımasa da insan emeğinin bir sonucu olarakortaya çıkan ve ekonomik değeri bulunan bir sonuca ulaşılmasını amaçladığı tartışmasızdır. Bu bağlamda bulut bilişim sözleşmesinin eser sözleşmesi ile benzerlik göstermektedir. Ancak eser sözleşmesinde tarafların müşterek amacı iş sahibi adına bir eserin ortaya çıkarılmasıdır. Oysa bulut bilişimde tarafların müşterek amacı tüketici adına bir eserin ortaya çıkarılması olmayıp tüketici tarafından yürütülecek bilişim süreçlerinin internet üzerinden yürütülmesinin sağlanmasıdır. Servis sağlayıcı tarafından verilen destek aynı anda birden fazla tüketici tarafından yürütülen bilişim süreçlerinde kullanılacak bilişim sisteminin sorunsuz şekilde işlemesini sağlamak amacı ile sınırlıdır.
BULUT BİLİŞİM SÖZLEŞMESİNİN HER İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN KENDİNE ÖZGÜ BİR ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMESİ OLUŞU
Tam iki tarafa borç yükleyen bir özel hukuk sözleşmesi olan bulut bilişim sözleşmesinde, gerek yazılımların ve gerekse yazılımların içerisinde yer aldığı bilişim sisteminin kullandırılması söz konusu ise de gerek servis sağlayıcının asli ediminin ayrılmaz bir parçası olarak bilgi işlem desteği sunulması ve gerekse yazılım ve bilişim sistemi kullandırılmasının tarafların müşterek amacına ulaşılması kapsamında bir araç olarak sunulması hususları birlikte göz önüne alındığında lisans, kira ve hizmet sözleşmelerinin esaslı unsurlarını bir arada barındıran kendine özgü bir sözleşme türü olduğu sonucuna varılmaktadır.
.jpg)
