Av. Mehmet Toprak

 

Haksız Fiil Sorumluluğu Bir kişinin haksız ve hukuksuz şekildeki davranışlarının sonucunda zarar gören kişi ya da kişilerin zararlarını (tazminat ödemeyi teklif - kabul etmemiş olsa bile) gidermek   zorunda olmasına haksız fiil sorumluluğu adı verilir.  Şartları TBK 49 uyarınca haksız fiil sorumluluğunun şartları : • Fiil (Eylem – Davranış) • Hukuka Aykrılık • Zarar • Kusur • İlliyet Bağı (Neden – Sonuç İlişkisi) Olarak sayılabilir. Fiil (Davranış) Koşulu Yapma ya da yapmama şeklindeki insan davranışlarına fiil ya da eylem adı verilir. Bir hırsızın soygun yapması ve gece bekçisinin görevini yapmaması birer fiil yani eylemdir. Kişinin kendi rızası , üstün bir kişisel hakkın ya da toplumsal yararın korunması amacıyla  yapılan müdahaleler saldırı sayılmaz. Sözgelimi kişinin kendi isteği ile ya da bilinci kapalıyken yaşamını kurtarmak için ameliyata alınması, alev alan uçağı şehre düşmekten kurtarmak için

Sulh halinde avukatın ücret alacağının doğup doğamayacağı ve doğacak ise nasıl hesaplanacağının tespiti tahtında müracaat edilen Av.K. m.165’e göre sulh veya her ne suretle olursa olsun taraflar arasında anlaşma ile sonuçlanan ve takipsiz bırakılan işlerde her iki taraf avukatlık ücretinin ödenmesi hususunda müteselsil borçlu sayılacakları düzenlemesi yer almaktadır.  Doktrinde avukatın emeğinin karşılığını almasını garantilemek düşüncesi ile ona hapis hakkı tanındığı gibi, ücret alacağı da rüçhanlı sayıldığından hareketle Av.K.’nın 165. maddesi de bu kanun sistematiği içinde değerlendirilmesi gerektiği öne sürülmekte ve ayrıca madde metninde sadece “işler” ifadesini kullanılmış olduğuna yani dava veya icra vs. gibi bir ayırım yapılmamış olduğuna dikkat çekilerek işler ifadesini geniş yorumlamak gerektiği öne sürülmektedir. Bu noktada dikkat çekilen bir diğer husus ise  sulhün müvekkil asil ile ve/veya avukatla karşı yan arasında yapılmış olmasının sorumluluğu etkilemeyeceği yani

www.toprakhukuk.com Sözleşme dışı sorumluluk halleri: “kusura dayanan sorumluluk”, “kusursuz sorumluluk” ve “fedakârlığın denkleştirilmesine dayanan sorumluluk” olarak sayılabilir. Davalıların kusura dayanan sorumluluklarından söz edebilmek için Fiil, Hukuka Aykırılık, Zarar, Kusur, Uygun (illiyet) nedensellik bağı koşullarının oluşması gerekir. Bazı hallerde yukarıda sayılan sorumluluk şartlarından KUSUR şartı aranmaksızın da sorumluluğun doğabileceği kabul edilmektedir. Bu hallere öğretide olağan sebep sorumluluğu ve tehlike sorumluluğu adı verilmektedir. 2918 sayılı Kanun, araç sürücüsünün kusur sorumluluğu yanında işletilme halindeki motorlu araçlar nedeniyle kusursuz sorumluluk hali de öngörmüştür. 2918 sayılı kanunun 85. maddesinin birinci fıkrasında işleten ile işletenin bağlı bulunduğu teşebbüs sahibinin hukuki sorumluluğu düzenlenmiştir. Bu maddeye göre “ Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebe

www.toprakhukuk.com Aslında ikisi arasında sonuçları açısından çok ufak bir fark vardır. Yok hükmümde saymak, dava konusu işlemin hiç yapılmamış sayılmasıdır.  Yani bu iş hiç yapılmamış demektir. Mahkeme tarafından yok hükmünde olduğu tespit edilen işlemler hiç yapılmamış sayılmakla vatandaşın zarar gören çıkarları hemen iade edilir. Ancak yapılan iş  vatandaşın çıkarına olsa dahi yok sayıldığı için vatandaş elde ettiği hakkı iade etmek zorunda kalır. İptal edilen işlemler ise iptal edilinceye kadar geçerlidir. Bunun anlamı vatandaşın yararına bir durum var ise iptalden önce kazanılmış olduğundan hak kaybı da oluşmaz. Çünkü kazanılmış haklar anayasanın hukuk devleti ilkesinin koruması altındadır. Sözgelimi bir arap şeyhi boğaz köprüsünü almışsa bu yok hğkmündedir. Yani şeyh bir şey elde edemez. Ama aynı şeyh boğazda tepe almışsa satış işlemine dair yönetmelik iptal edilinimeden önce satın aldığı için mülkiyeti kazanır. (Olay gerçektir) www.toprakhukuk.com

www.toprakhukuk.com Sözleşme dışı sorumluluk halleri: “kusura dayanan sorumluluk”, “kusursuz sorumluluk” ve “fedakârlığın denkleştirilmesine dayanan sorumluluk” olarak sayılabilir. Davalıların kusura dayanan sorumluluklarından söz edebilmek için Fiil, Hukuka Aykırılık, Zarar, Kusur, Uygun (illiyet) nedensellik bağı koşullarının oluşması gerekir. Bazı hallerde yukarıda sayılan sorumluluk şartlarından KUSUR şartı aranmaksızın da sorumluluğun doğabileceği kabul edilmektedir. Bu hallere öğretide olağan sebep sorumluluğu ve tehlike sorumluluğu adı verilmektedir. 2918 sayılı Kanun, araç sürücüsünün kusur sorumluluğu yanında işletilme halindeki motorlu araçlar nedeniyle kusursuz sorumluluk hali de öngörmüştür. 2918 sayılı kanunun 85. maddesinin birinci fıkrasında işleten ile işletenin bağlı bulunduğu teşebbüs sahibinin hukuki sorumluluğu düzenlenmiştir. Bu maddeye göre “ Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebe

www.toprakhukuk.com Kural olarak bir borç alacak ilişkisinde, alacaklının yer değiştirmesi halinde borçlunun durumdan haberdar edilmesi gerekir.  Bazı hallerde ise bildirim gerekmeksizin, yasa gereği halefiyet söz konusu olur. Bu gibi durumlara özel halefiyet hâlleri denilmektedir. Bunlar, birden fazla borçlusu bulunan bölünmez bir borcu ifa eden bu borçlulardan biri lehine (TBK 85/111), müteselsil borçlular lehine (BK 147/1), kefil lehine (BK 496), özel ve sosyal sigortalarda sigortacı lehine (TTK 1301; 506 SSK 26/1) öngörülen halefiyet hâlleridir.  Sigortacının rücu hakkını kazanma koşullarını: A. Zararın sigorta teminatı kapsamında olması; B. Zarar görenin dava hakkının mevcut olması; C. Sigorta tazminatının ödenmiş olması ; olarak saymak mümkündür. www.toprakhukuk.com

Eski yasa hükümlerinden farklı olmayan yeni Türk Borçlar Kanunu’muzun 49. maddesinde ifadesini bulan, haksız fiil sorumluluğunun şartlarını şu şekilde sıralayabiliriz: • Fiil • Hukuka Aykırılık • Zarar • Kusur • Uygun (illiyet) nedensellik bağı www.toprakhukuk.com

www.toprakhukuk.com Bir kişinin bir başka kişiye olan borcunu ödemek zorunda olmasına sorumluluk denir. Bir kimsenin bir başkasına karşı sorumlu yani borçlu olması için illede aralarında bir sözleşme yapılmış olması gerekmez.  Borcun doğumuna yol açan nedenlerden biri de haksız fiil sorumluluğudur. Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille (davranışla) bir başkasına zarar veren kişinin bu davranışına haksız fiil denir. Haksız fiilin faili (yapan), mağdurun (haksız fiilden zarar görenin) bu zararını tazmin etmek ( gidermek, ödemek) zorundadır. Haksız fiilin doğurduğu borca ise tazminat borcu denir. Tazminat borcunun doğumu için failin kusurlu olması gerekir. Ancak tehlike, egemenlik, fedakarlığın denkleştirilmesi veya hakkaniyet gibi bazı sebeplerin varlığı halinde kusur şartı aranmaz. Hatta bazı hallerde eylemin hukuka aykırı olması dahi gerekmez. Bu nedenle kusursuz sorumluluk hallerine sebep sorumluluğu adı da verilmektedir.

B.K.'nun 161/3. maddesi hükmüne karşı olarak Ticaret kanunu'nun 24. maddesi ile tarafların ceza miktarını serbestçe tesbit edebilecekleri esası kabul edilmiştir. Ceza tutarı borçlunun taahhüdünden elde edeceği menfaate tecavüz etse bile cezanın indirilmesi düşünülemez. Ancak T.K.'nun 24. maddesi ile tacir olan şahsa ve akdine tanınmış olan bu akit serbestisi bütün akitler için sınır çekmiş olan B.K.'nun 20. maddesi ile tahdit edilmiştir. (T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 1970/1053 K. 1974/222 T. 20.3.1974) Tacir olan davalı cezai şartın indirilmesini isteyemez. Ancak cezai şart tutarı firmanın mahvolmasına yol açacak derecede ağır ve yüksek ise sözleşmelerin ahlak ve adaba aykırı olamayacağı ilkesi çiğnenmiş sayılacak ve sözleşme geçersiz sayılacaktır. Sözleşmede yazılı bulunan cezai şart miktarının ekonomik mahva yol açacak derecede ağır olup olmadığı tacirin  gerek ilgili yıl ve gerekse önceki yıllara ait bilanço kayıtlarının incelenerek cezai şart miktarı ile to

Eski kanun dönemi :Kural olarak 6570 sayılı Yasanın kapsamında da kalsa kira sözleşmesine konulmuş olan ve kira parasının zamanında ödenmemesi halinde kiracının ödemesi kabul edilen cezai şart geçerlidir. Zira, buradaki ceza koşulunun amacı kira parasının zamanında ve tam olarak ödenmesini temin etmek olup, kiracıdan fazla para almak asla söz konusu değildir. Ayrıca 6570 sayılı Yasanın kira parasını zamanında ödememekte direnen kiracıları koruduğu da düşünülemez. (T.C. Yargıtay 3. Hukuk Dairesi E. 1999/1790 K. 1999/2349 T. 9.3.1999) Ancak cezai şart, borçlunun iktisaden mahvını mucip olacak derecede ağır ve yüksek ise adap ve ahlaka aykırı sayılarak tamamen veya kısmen iptal edilmesi gerekir. Borçlu tacir olsa dahi böyle bir şart iptal edilir. (T.C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 1970/1053, K. 1974/222, T. 20.3.1974) Yeni Kanun Dönemi: IV. Kiracı aleyhine düzenleme yasağı Türk Borçlar Kanunu MADDE 346: Kiracıya, kira bedeli ve yan giderler dışında başka bir ödeme yükümlülüğü ge

www.toprakhukuk.com Yazılı ya da sözlü bir sözleşme (anlaşma, protokol, mutabakat) yapıldığında, taraflardan sözleşmeye sadık kalmaları beklenir. Sözleşmelerin amacı her iki tarafında kendisine düşen borcu kararlaştırılan şekilde, zamanında ve tam olarak yerine getirmesidir. Romalıların pacta sunt servanda- sözleşmeye bağlılık  olarak ifade ettikleri hukukun bu temel ilkesi uyarınca kişi ancak serbest iradesi ile verdiği sözlerle bağlıdır. Bunun anlamı akıl sağlığı yerinde olmayan ya da baskı altında bulunan bir kişi açısından verilen sözlere uymanın o kadar da kesinlik taşımamasıdır. Sözleşmeye bağlılık ilkesi, serbest iradesi ile sözleşme yapmış olan bir kişinin vermiş olduğu söze bağlı kalmasını ifade etmektedir.  Zaman içinde oluşacak bir takım önemli değişiklikler verilen sözün tutulmasına engel olamaz. Sözleşmeye bağlılık ilkesi uyarınca, bir kimse söz verirken,  gelecekteki şartları değişebileceğini, gerçekleşecek riskleri ve beklenmeyen durumları göz önüne almış

6098 S.lı Türk Borçlar Kanunu  MADDE 331’e göre, taraflardan her biri, kira ilişkisinin devamını kendisi için çekilmez hâle getiren önemli sebeplerin varlığı durumunda, sözleşmeyi yasal fesih bildirim süresine uyarak her zaman feshedebilir.  Hâkim, durum ve koşulları göz önünde tutarak, olağanüstü fesih bildiriminin parasal sonuçlarını karara bağlar.  www.toprakhukuk.com